Het menselijk brein ontwikkelt zich in een vaste opeenvolgende volgorde, overeenkomend met de evolutionaire ontwikkeling van het brein.

De onderste laag ontwikkelt zich eerst, de hersenstam. Daar worden basale zaken geregeld zoals lichaamstemperatuur, bloeddruk, hartslag, honger, slaap. Als de onderste laag, zich niet goed ontwikkelt, heeft dit gevolgen voor de lagen daarboven. 

In het limbische systeem worden emotionele reacties, alertheid, motorisch gedrag en hechtingsgedrag aangestuurd. Een belangrijk onderdeel van het limbisch systeem vormt de amygdala. De amygdala legt verbanden tussen informatie die van verschillende zintuigen afkomstig is en koppelt deze aan emoties. Het is ons innerlijk waarschuwingssysteem, dat er voor zorgt dat we bij gevaar alert en passend reageren (fight, flight, freeze). Aan iedere nieuwe situatie wordt een bepaalde emotionele waardering gegeven en als zodanig in het geheugen vastgelegd. Als een bepaalde trigger (iets dat je ruikt, hoort, voelt of ziet) terecht of onterecht met een gevoel van gevaar in verband gebracht is, dan zal de amygdala bij een latere ontmoeting automatisch dezelfde stressreactie opwekken. Zelfs de gedachte aan de trigger, kan een fysiologische stressreactie oproepen. Hoe gevoeliger de amygdala, hoe sneller en heftiger de reactie. De gevoeligheid in de amygdala wordt deels bepaald door genetische factoren en deels door voortdurende leerprocessen. Wanneer er sprake is van traumatische gebeurtenissen of chronische stress, kan dit leiden tot overgevoeligheid, en daarmee tot disproportionele emotionele reacties.

De neocortex, de buitenste laag, ontwikkelt zich als laatst en is daardoor het meest plastisch. Het is het geavanceerde deel van het brein, dat verantwoordelijk is voor het menselijk bewustzijn. De neocortex is betrokken bij verschillende zintuiglijke en cognitieve functies, zoals abstract denken en redeneren, reflecteren, voorstellingsvermorgen, inlevingsvermogen, en ook gedrags- en emotieregulatie.

Tijdens de eerste maanden tot en met het derde levensjaar is de rechter hersenhelft dominant. De rechter hersenhelft is verbonden met het "non-verbale leren": het beoordelen, bewerken en bewaren van niet-talige informatie. Deze informatie wordt in het procedurele geheugen opgeslagen als zogenoemde lijfherinneringen (ook wel "innerlijke werkmodellen" genoemd) . Het procedurele geheugen functioneert op onbewust niveau, en vormt de basis voor onze automatische piloot. Pas na het tweede jaar is de linkerhelft aan de beurt, parallel met de taalontwikkeling. Nu kunnen herinneringen in het expliciete (toegankelijke) geheugen opgeslagen worden.

In aanleg is alles aanwezig bij de geboorte. De zenuwverbindingen moeten echter nog grotendeels gemaakt worden. 90% van het menselijk brein ontwikkelt zich in de eerste vijf levensjaren. Dit gebeurt op grond van wat een kind ziet, hoort en meemaakt. Voor een juiste ontwikkeling is het voor elk gebied nodig dat er goed getimede, herhaalde en patroonmatige ervaringen plaatsvinden. Eén van de belangrijkste kenmerken van neuraal weefsel is dat het verandert door patroonmatige , herhaalde activiteiten. Gebruikte neurale systemen worden sterker, de niet gebruikte minder. Hoe de neurale systemen zich vormen is een wezenlijk bepalende factor voor het latere gedrag en emotionele functioneren van het kind. 

Wanneer er in het vroege leven van een kind sprake is van verhoogde stress, heeft dit effect op de neurale verbindingen in de lagere hersengebieden, waardoor het innerlijk waarschuwingsysteem en de emotionele reacties van het kind ontregeld raken. Omdat de ontwikkeling van de hogere hersengebieden afhankelijk is van de juiste organisatie van de lagere gebieden, zijn meegemaakte gebeurtenissen in de vroege kinderjaren van grote invloed op de ontwikkeling van alle hersendelen. Veelal betreft het hier geen bewuste herinneringen, maar juist aannames over zichzelf en de wereld op onbewust, non-verbaal, lijfelijk niveau. Het kind gaat hierdoor overreageren ("kort lontje", snel huilen, hyperactief gedrag, extreem angstig) of onderreageren (apathisch, ongevoelig, gesloten). Juist doordat het gaat om onbewuste processen, zijn deze moeilijk met de gebruikelijke therapieën te beïnvloeden.

Sherborne Samenspel is door "lijfgerichte" non-verbale aanpak erg geschikt en werkzaam bij deze kinderen. Middels voorspelbare, liefdevolle bewegingen en aanrakingen, kunnen positieve neurale verbindingen gelegd worden. Dit helpt de hersenen in hun rol de stressreactiesystemen te reguleren en de controle over emoties en  motorische activiteiten te verbeteren. 

 Bronnen: Bruce Perry 2007, Deborah Plummer 2010, Margot Sunderland 2007, Annik Thoomes-Vreugdenhil 2006